Yapay Gündem olarak düzenlediğimiz beşinci buluşmada yapay zekâ teknolojilerinin tasarım ve geliştirme aşamalarındaki etik yaklaşımları konuştuk. Konuşmacımız Gamze Büşra Kaya teknolojik sistemlerin etikle olan bağını kuramsal yaklaşımlardan uygulamalı modellere kadar çeşitli boyutlarda değerlendirdi.
Teknoloji etiğine genel bakış
Gamze Büşra Kaya, sunumuna teknoloji etiğine dair temel yaklaşımları tanıtarak başladı:
- İlke temelli yaklaşım: Tüm teknolojilere uygulanabilir genel etik ilkeler geliştirir.
- Risk/Etki değerlendirmesi: Güvenlik, mahremiyet gibi somut zararları belirlemeye ve azaltmaya odaklanır.
- Deneysel yaklaşım: Yeni teknolojileri sosyal deney olarak ele alır, sürekli gözlem ve müdahale önerir.
- Katılımcı yaklaşım: Etik karar alma süreçlerine farklı paydaşları ve kullanıcıları dahil etmeyi savunur.
- Öngörücü yaklaşım: Gelecekte ortaya çıkabilecek etik sorunları bugünden tahmin etmeye çalışır.
Etik tasarım nasıl yapılır?
Sunumun en kapsamlı bölümlerinden biri ise etik ilkelerin teknoloji geliştirme sürecine nasıl somut biçimde entegre edilebileceğiydi. Kaya buluşmamızda, çok katmanlı bir model sundu:
- Hedeflerin belirlenmesi: Sistem amacının etik değerlerle uyumu gözetilmeli.
- Gereksinimlerin tanımlanması: Teknik, sosyal ve etik ihtiyaçlar netleştirilmeli.
- Üst düzey tasarım: Mimari yapı etik değerlerle uyumlu hale getirilmeli.
- Veri toplama ve hazırlama: Veri önyargıları giderilmeli, gizlilik gözetilmeli.
- Ayrıntılı geliştirme: Kodlama sürecine etik gereksinimler dahil edilmeli.
- Test ve değerlendirme: Etik uyum için kontrollü, çok paydaşlı testler yapılma
Somut örnekler
Gamze Büşra Kaya, etik tasarım sürecinin adımlarını da örneklerle açıkladı:
- Somutlaştırma: Örneğin “veri gizliliği” ilkesi için, izinsiz yüz verilerinin silinmesi ya da şifrelenmesi gibi kurallar tanımlanmalı.
- Eşleme: Her etik gereksinim, onu karşılayacak teknik ve idari araçlarla buluşturulmalı.
- Uygulama: Şeffaf raporlar, kullanıcı bilgilendirmesi ve sürekli geri bildirim mekanizmaları kurulmalı.
Bu ayki buluşmada, yapay zekânın etikle ilişkisine dair farklı sorular gündeme getirildi ve konu çok yönlü biçimde tartışıldı. Etik ilkelerin teknolojik tasarıma nasıl entegre edileceği, etik sorumlulukları üzerine konuşmalar yapıldı.
Katılımcılar, sadece teknik değil aynı zamanda politik ve kültürel boyutları da hesaba katarak eleştiriler ve öneriler sundular. Tartışmalar sırasında Langdon Winner’ın “Do Artifacts Have Politics?” başlıklı makalesi (PDF bağlantısı) ile Avrupa Komisyonu’nun “Güvenilir Yapay Zekâ için Etik Kılavuzlar” metni (bağlantı) paylaşıldı.
Önümüzdeki buluşmada tartışmaları derinleştirmek ve yeni konularla bir araya gelmek için sizi de aramızda görmekten mutluluk duyarız!
