Merhaba Gülin! öncelikle davetiniz için teşekkürler, her zaman yaptığınız işleri keyifle takip ediyorum, umarım bu yeni oluşum da oldukça başarılı olur. 

Sosyal ağların aslında bilgi almayı ve bilgi alma kaynaklarını derinden değiştirmeye başladığı bir dönemde ben çalışmalarıma başladım. Sosyal ağların sadece eski arkadaşlarımızla buluşmaktan öte birer web sayfası olmanın dışına çıkmaya da başladığı zamanlardı bunlar. Özellikle insan davranışlarını gözlemlemek burada normal şartlarda gözleme şansımız olmayan etkileşimleri, kullanıcı tepkilerini çok büyük kitleler üzerinde ölçme fırsatı beni heyecanlandırdı. Bu zamana kadar kontrollü deneyler ile veya doğrudan katılımcıların da bilgilendirildikleri ölçüm yöntemleri ile çalışmalar yapılıyordu.

Çevrimiçi bilgi alma süreçlerimizin daha çok sonuçları ve bu süreçlerin nasıl manipüle edilebileceği üzerine araştırmalarım oldu. Sosyal protestolar ile aslında sosyal ağlar sayesinde insanların nasıl organik bir şekilde örgütlenebildiklerini, bilgi paylaşımı ile farklı şehirlerde dahi olsalar birbirlerinden haberdar olduklarını ve birbirlerine destek olduklarını gözlemleyebildik. Sosyal ağların toplumsal olarak önemli konulara ses getirmek ve destek ağları oluşturmak için nasıl etkili olduğunu gördük. 

Bu faydalarının yanında tabii ki burada başka fırsatlar gören oluşumlar da olmuştur ve bu sebeple sosyal ağların nasıl manipüle edilebileceğine dair de çalışmalar yapmaya başladım. Bu manipülasyonların ölçeklenebilir ve büyük kitlelere ulaşır şekilde yapılabilmesinde en büyük teknolojilerden biri tabii ki sosyal botlar. Sosyal botların siyasi tartışmaları nasıl manipüle ettiğinden, halk sağlığını tehdit eden aşı karşıtı tutumlardaki kullanımlarına kadar pek çok konuyu çalışma fırsatım oldu. 

Sosyal ağlarda bir içeriğin görünür olması ve etki alanının bu sebeple geniş olmasında iki temel unsur var. Bunlardan ilki paylaşım yapan kişilerin sayısı ve ağ üzerindeki konumları. Bir diğeri ise içeriğin çekiciliği veya hedef kitle tarafından nasıl algılanacağı.

Bu iki unsuru da efektif bir şekilde yönetmek için botlar ideal araçlar olmakta çünkü fazla sayıda ve programatik olarak kontrol edilen bu araçları kullanarak bu hedeflere ulaşmak mümkün olabiliyor.

Botların yaratılma anından itibaren takip ettiği hesaplar ile bir ağda konumlandırılması mümkün kılınabilir. Bazı durumlarda bu hesapların kullanım amaçlarından bağımsız içerikleri paylaşarak bir takipçi kitlesi oluşturduğu ve sonradan şekil değiştirdiği de gözlemleniyor. 

Popüler hesapların para karşılığı satın alınması ile de bu süreci hızlandırmaya çalışan aktörler olabilir. Bu hesapların daha sonra takipçi kitlelerine paylaşımlar yapması ile aslında ağ üzerinde stratejik noktalarda görünürlük elde etmeleri mümkün oluyor.

İçerik konusuna gelirsek de aslında çok fazla sayıda içeriği paylaşıp aldıkları etkileşimleri ölçerek bir strateji oluşturmak mümkün. Bu sayede hangi özelliklerde takipçilerin, ne tür içerikten etkileneceğini büyük ölçekli bir deneme/yanılma çalışmasıyla hızlı bir şekilde anlamanın önü açılıyor. 

Trend olan konuların manipülasyonu da belki bu noktada eklememiz gereken bir diğer unsur. Botlar binlerce paylaşım yapıp, bunları saniyeler içinde silseler dahi Twitter'daki trend konuları etkilemeleri mümkün olabiliyor. Bu sayede aslında kullanıcıların dikkatini başka bir konuya çekmek veya gerçekten önemli olan gündemleri baskılayarak sahte gündemlerin arkasında kalmasını sağlamak için de botlar kullanılmakta.

2023 Cumhurbaşkanlığı seçimlerine dair verileri analiz etmeye ve sonuçlar almaya daha yeni başlıyoruz ama önceki seçimle kıyaslandığında sahte takipçiler ile popülerlik kazandırılmaya çalışılan siyasileri bu seçimde görmediğimizi söyleyebilirim. İçerik paylaşımından sonra milisaniyeler içerisinde retweet edilen mesajları özellikle cumhurbaşkanı adaylarına dair hesaplarda gördük. Bunları daha detaylı olarak incelemeye devam ediyoruz. 

Seçim döneminde değişen gündemler ve bunların zamanlamaları dikkatle incelediğimiz bir konu çünkü sosyal medyadaki kullanıcıların limitli zaman ve dikkatlerini en iyi yönlendirmenin aracı bu. Özellikle seçimin iki turu arasında hem söylem değişimlerini hem de bunların paylaşımını belli konu başlıkları özelinde inceledik. Umarım önümüzdeki yıl içinde çalışmalarımızın sonuçları tamamlandıkça sizlerle paylaşmaya da başlayacağız.  

Botları tespit etmekte özellikle ölçeklenebilir yaklaşımlar önemli. Botometer’ı tasarlarken de bunu göz önüne alarak minimum veri ile çıkarım yapabilme yoluna gitmiştim ve bunun yüksek kullanımında ve yaygın etkisinde de önemli olduğunu düşünüyorum. Ancak yapay zeka teknolojilerinin gelişmesi ile aslında bot hesapları tekil olarak inceleyerek diğer kullanıcılardan ayırmak güçleşmeye başladı çünkü bu hesaplar mantıklı cevaplar yazabilen, gündeme dair etkileşim alabilecek paylaşımları otomatik üretebilen ve profil görünüşünden, resimlerine üretici yapay sinir ağları kullanarak içerik oluşturabilecek bir yapıya büründüler.

Bu sebeple yapay zekanın da kullanımının artması ile aslında tekil hesaplara bakmaktan daha çok koordinasyonlu faaliyet gösteren hesapları incelemeye başladık ve bu amaç doğrultusunda hem TÜBİTAK hem Avrupa Birliği destekli fonlar ile araştırmalar yürütüyoruz.

Koordinasyonlu faaliyetlerde benzer görüşte hesapların bir gündemi abartılı sayıda paylaşıyor olması, içerikler arasında eğer ideolojik tutarsızlıklar varsa bunların görülmesi ve en önemlisi kutuplaştırıcı bir içerikle karşılaşıldığında bundan kimin nasıl fayda sağlayabileceğini düşünmek bence önemli.

Dijital okur-yazarlıktan çok sık bahsediyoruz ve bunun öneminin daha da fazla ortaya çıkacağı zamanlara geldik diyebilirim. Burada tek endişem şüphe kaslarımız güçlendikçe çevremizde olan olaylara karşı tepkisiz kalmak veya gerçeklikten uzaklaşmanın da mümkün olabilmesi. 

Belki de hangi platform diye sormam lazım :) Son 2 yıl içinde Twitter’ın Elon Musk tarafından satın alınması platformda ciddi değişiklikleri beraberinde getirdi. Buna tepki olarak pek çok kullanıcı Mastadon, BlueSky gibi platformlarda da varlık oluşturmaya başladı. Rakip şirketler burada bir fırsat gördü ve Meta’nın Instagram ve Threads gibi uygulamalarını daha sık duyar olduk. Çinli ByteDance firmasının çıkardığı TikTok’un ülkemizde zaten hızla popüler olduğu bilinirken, bugünlerde Amerika’da yasaklanması tartışılıyor. Tüm bu yeni platformlar ve bunların dijital diplomaside birer araç haline gelmeye başlaması bence ilginç bir döneme girdiğimizi gösteriyor.

Belki de sosyal medya diyeti uygulamak ve içerikleri ve takipçilerimizi daha dikkatli seçmek yapılabilecek en önemli adımlar olabilir. Bunu tabii ki yıllardır farkında bile olmadan edindiğimiz alışkanlıkları kırarak yapmak bireysel mücadelemiz olacak gibi.